Hoe zou het toch komen dat het zendamateurisme in de VS sterk groeit, en hier in Europa stabiel blijft of eigenlijk licht inzakt? Overigens is de daling in aantallen amateurs in Nederland en de omliggende landen niet zo groot als vaak gedacht wordt. Wel is het zo dat de amateurs die er zijn veel minder actief zijn dan ze bijvoorbeeld in de jaren 80 waren. De doemscenario’s die je op de band hoort zijn hierom misschien wat overdreven.

Wat je vaak ziet is dat amateurisme een grote impuls krijgt na inzet bij een grootschalige ramp. Niet dat ik de komst van een ramp zou toejuichen. In tegendeel. Maar het is bijvoorbeeld in India het geval geweest na de tsunami. In India worden amateurs tegenwoordig op lokaal niveau ook vaak direct betrokken bij bijvoorbeeld het voorkomen dijkbreuken en van overstromingen. Ik weet niet zeker of dit in Thailand ook zo gegaan is. Volgens mij zaten daar voor de tsunami van 2004 ook al redelijk veel zendamateurs. Thailand is momenteel het land met procentueel de meeste zendamateurs onder de bevolking.

Elders in Azië, in Japan is het zendamateurisme in de laatste tien, vijftien jaar wel teruggelopen. Van ruim boven een miljoen amateurs zitten daar nu (uit mijn hoofd gezegd) tussen 800 en 850.000 amateurs. Dit vormt overigens een formidabele thuismarkt om alleen al daarvoor amateurapparatuur te produceren. D-STAR was bijvoorbeeld oorspronkelijk alleen voor de interne Japanse markt bestemd. Men was daar erg verbaasd dat er ineens uit andere delen van de wereld ook vraag naar de apparatuur kwam.

Met de cijfers over zendamateurs in Japan is overigens nog wat aan de hand. Amateurs die overlijden blijken namelijk vaak nog enkele tientallen jaren bij de census te worden meegerekend. In recente jaren is wel geprobeerd om daar wat aan te doen, en het valt niet uit te sluiten dat op zijn minst een deel van de terugloop in aantallen hierdoor is veroorzaakt.

In de VS stijgt het aantal amateurs jaarlijks met tussen de 7 en zelfs boven de 10% aan nieuwe calls die daarvoor nooit een vergunning hadden. Deze groei is ontstaan na een teruggang die ook daar bestond, maar die kantelde op het moment dat het morse-examen werd afgeschaft. Veel mensen die vroeger graag een machtiging wilden, met name voor de kortegolf zagen er tegenop om morse te gaan leren en wilden niet de beperkte Technician’s License waarmee je alleen op de VHF mag werken. Nu met meer vrije tijd in het vooruitzicht vanwege een naderend pensioen besluiten veel vijftigers om alsnog een gooi naar de amateurmachtiging te wagen. Wat aan de sterke groei ook bijdroeg was een decentralisatie en herorganisatie van de zendexamens die in dezelfde periode plaatsvond.

Amateurisme in de VS is momenteel ronduit booming. In nation-wide televisieprogramma’s zie je geregeld zendamateurs figureren. Een van de momenteel populairste sitcom’s uit het comedy-genre is Last Man Standing, waarin Tim Allen, die velen in Nederland nog zullen kennen van de comedy ‘Home Improvement’ de hoofdrol speelt van huisvader Mike Baxter. Baxter in de serie heeft drie opgroeiende dochters en is directeur marketing van een winkel in survival materialen. Mike is nogal een macho en zijn vrouw in de serie, een geologe, is daar heel tolerant over wat geregeld tot hilarische toestanden leidt. Rond de jaarwisseling van 2011/2012 werd het zendamateurschap van Baxter in de serie geïntroduceerd, hij heeft daar de fictieve call sign KA0XTT. Het feit dat amateurs daar zo prominent in het medialandschap rondwandelen, zegt ook iets over de populariteit van onze hobby daar aan de andere kant van de grote plas.

Blijft natuurlijk de kwestie hoe we de jeugd bij onze hobby kunnen betrekken want met al die late instappers, hoe mooi en welkom ook veranker je de hobby vermoedelijk nog niet al te vast voor de toekomst. Techniek en jongeren, het is steevast een probleem in de recente jaren. Veel liever dan zelf dingen te maken, wordt gebruik gemaakt van alle leuke gadgets waar je haast ongemerkt niet eens van in de gaten hebt hoe hoogwaardig technologisch die spullen wel niet zijn. Het zal de vaste kijker naar Discovery niet ontgaan zijn, dat het Discovery-netwerk momenteel bezig is om techniek en wetenschap voor de jeugd meer aantrekkelijk te maken met hun zogenaamde ‘headrush’ campagne. In de campagne worden allerlei al dan niet coole types, in elk geval mensen die het gemaakt hebben opgevoerd, die vertellen hoe techniek  een grote rol speelt bij wat ze doen. Dat ze zelf op school vaak ook een hekel aan de technische vakken hadden, maar hoe die techniek en wetenschap ze vervolgens wel geholpen heeft om de kampioen skateboarder, mythbuster-presentator of adviseur van Obama te worden die ze nu zijn.

De Nederlandse amateurverenigingen lijken het ook geheel niet te hebben begrepen. Wat bereik je nou met iedere maand weer buizenzenders en ander nostalgisch materiaal op je voorpagina’s en in de rest van je blad? Begrijp me goed, ik ben een morse-enthousiast, luister veel liever naar een loslopende VFO dan naar wat voor DDS of synthesizer ook. Maar met dat soort beelden halen we echt de jonge garde niet binnen. Die vinden D-STAR leuk, en Tetra spannend. SDR geweldig, en Gnu Radio cool. Daar zetten de huidige amateurs zich naar mijn bescheiden mening veel te weinig voor in.

Toch is er ook in Nederland hoop. Zonder dat de meeste amateurs het merken vindt er geleidelijk aan een stille instroom plaatst van mensen die niet via de traditionele weg van soldeerbout, SMD en printplaat aan onze radiohobby verslingerd zijn geraakt. Het zijn mensen die eigenlijk vooral in computers geïnteresseerd zijn, maar van daaruit steeds meer in de richting zijn gaan kijken naar zaken die traditioneel bij het zendamateurisme horen. Deze mensen, ze zijn niet allemaal piepjong, maar ze dromen van Gnu Radio, gebruiken Funcubedongles, of liefst USRP’s of desnoods bepaalde typen goedkope DVB-T-sticks om naar de amateurbanden te luisteren en geloven vaak heilig in concepten als cognitieve radio. Er zijn inmiddels aardig wat mensen uit deze hoek die ook een zendmachtiging hebben. Ik ken er in mijn eigen afdeling zeker een handvol. Ondanks dat ze vaak in de lokale hackerspace te vinden zijn, bezoeken ze ook gewoon onze lokale clubavonden en met name de zelfbouwavonden en vallen daar in het geheel niet uit de toon. Ze maken mij in elk geval voorzichtig hoopvol over de toekomst van onze hobby!

John Piek – PA0ETE