De historie van het zendamateurisme, deel 3

(zoals de afgelopen weken uitgezonden)

Hele serie lezen: klik hier.

We waren gebleven bij de International Convention for the Safety of Life at Sea in 1913, die naar aanleiding van de ramp met de Titanic werd gehouden, en het Amerikaanse besluit uit 1912, later door veel andere landen gevolgd, dat de amateurs alle golflengtes korter dan 200 meter mochten gebruiken omdat die toch onbruikbaar werden geacht.

In 1914 brak de eerste wereldoorlog uit, en gaandeweg kwam in de hele wereld de zendhobby tot stilstand. In de VS werd rond 1917 door het Amerikaanse congres bevolen dat alle zendamateurs (die daar dus nog steeds mochten zenden zonder vergunning) hun activiteiten moesten stoppen, en hun zendinstallaties moesten ontmantelen.

Het duurde na het einde van de eerste wereldoorlog in 1918, in sommige landen the great war genoemd, nog lange tijd voordat de amateurs weer mochten beginnen. In de VS was het op 1 oktober 1919 zover.

De periode daarna maakte de zendamateurhobby een grote bloei door. In Nederland waren er in de periode tussen de beide oorlogen zelfs radioamateurs die mobiel waren met amateurtelevisie. Dat gebeurde overigens op bijzonder lage frequenties met een mechanisch systeem en een zogenaamde nipkow-schijf. De BBC zond in die jaren met hetzelfde systeem televisie uit in de middengolf, met op de ene AM-zender het beeld dat van een nogal lage resolutie was, en op de andere AM-zender het geluid.

Niet alleen de amateurs sloegen aan het zelfbouwen, maar de gewone man die geen kant en klare radio’s kon betalen, maakte zijn radio vaak zelf. In Nederland stamt de naam van de VARA uit die periode, de Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs. Vara-leden konden vanaf de jaren 20 gratis of tegen gereduceerde prijs bouwpakketten voor radio’s kopen die de leden zelf met de soldeerbout in elkaar moesten zetten. Een van die toestellen had de naam de Varadyne, naar het woord heterodyne.

Het begin van de jaren 20 stond enerzijds in het teken van de uitvinding van het omroepstation, waarbij zowat ieder westers land in de veronderstelling is dat één van haar bekend geworden inwoners de omroep zou hebben uitgevonden. Anderzijds waren er de pogingen van zowel Amerikaanse als Engelse amateurs om met een amateurzender de grote oceaan te kunnen overbruggen. Het lukte Amerikaanse amateurs het eerst om in Engeland gehoord te worden. In december 1923 werden de eerste Engelse amateurs ook in de VS waargenomen. Het eerste trans-Atlantische tweeweg-gesprek tussen twee zendamateurs vond plaats op 27 november 1923 tussen de Amerikaanse amateur Fred Schell, en de Franse amateur Leon Deloy. Een maand later vond het eerste contact tussen Engeland en de VS plaats.

In de maanden daarop lukte het 17 Amerikanen, en 13 Europeanen om soortgelijke amateurverbindingen te maken. Het jaar erop werd gemarkeerd door de eerste verbinding tussen Noord- en Zuid-Amerika, tussen Zuid-Amerika en Nieuw-Zeeland, en Noord-Amerika en Nieuw-Zeeland, en vervolgens ook tussen Londen en Nieuw-Zeeland. Dat alles rond ongeveer 1925.

De historie van het zendamateurisme, deel 2

(zoals de afgelopen weken uitgezonden)

Hele serie lezen: klik hier.

Deel 2 van de historie van onze hobby begint waar deel 1 eindigde: bij de eerste commercieel verkrijgbare amateur zender-/ontvangercombinatie. Er is niet veel méér over bekend dan dat het een losse zender en ontvanger voor telegrafie betrof. En dat hij te koop was in de VS in 1906. Doelgroep waren amateurs en experimenteerders.

De eerste amateurclub ontstond in 1908 aan de univeriteit van Columbia waar studenten de Wireless Telegraph Club of Columbia University vormden. Deze eerste amateurvereniging bestaat nog steeds en heet nu de Columbia University Amateur Radio club.

De eerste landelijke amateurvereniging ontstond in 1910 in Australië, de Wireless institute of Australia, ofwel WIA. Ook die bestaat nog steeds. Regelmatig zijn in de Daily Minutes delen van de uitzendingen van de verenigingsznder van de WIA, VK1WIA toe horen.

Vanaf 1910 ontstond er een ware wildgroei aan amateurinitiatieven, zodanig dat er problemen ontstonden door onbedoelde of bedoelde storingen aan de uitzendingen die door militairen en door bedrijven werden gedaan, veroorzaakt door die amateuractiviteiten.

Er was immers nog niets geregeld. Net als de eerste auto’s vaak ongelukken kregen of veroorzaakten door het compleet ontbreken van verkeersregels, veroorzaakte het gebrek aan regels in de ether ook daar bedrijfsongevallen. Een andere belangrijke oorzaak van de storingen door amateurs was dat er door amateurs op grote schaal nog vonkzenders werden gebruikt, waarvoor de term breedbandig een geweldig eufemisme is.

Het zinken van de Titanic had vervolgens grote gevolgen. Los van de tragedie die deze ramp natuurlijk was. Het zinken van de Titanic wordt door velen gezien als de directe aanleiding voor het ontstaan van de amateurvergunningen.

In hetzelfde jaar dat de titanic zonk, in 1912 nam het congres in de VS een wet aan, de Radio Act of 1912, die het aan amateurs verbood om op golflengtes langer dan 200 meter uit te zenden. 200 meter is gelijk aan 1500 kHz, bovenaan onze huidige middengolf. De reden hiervoor was dat alle frequenties boven 1500 kHz in 1912 als waardeloos, of op zijn minst commercieel waardeloos werden beschouwd.

Het gevolg van de invoering van de nieuwe wet was dat meteen daarna het aantal amateurs die met zenders experimenteerde in de VS met 88% daalde.

De meeste andere landen volgden de VS met deze regel, en in 1913 werd de International Convention for the Safety of Life at Sea gehouden, de internationale conventie voor de veiligheid van het leven op zee. Hier werd onder andere besloten tot een internationaal verdrag waarin het verplicht werd dat de radioapparatuur aan schepen 24 uur per dag zou worden bemand. Adequate hulp bij de Titanic bleef onder andere uit doordat een schip dat niet ver uit de buurt van de Titanic lag, de noodsignalen niet opvolgde omdat de marconist aan boord van dat schip was gaan slapen.

Overigens was vóór 1912 de telegrafie-apparatuur aan boord van sommige schepen daar alleen uit commerciële motieven, en in het geval van een schip als de Titanic voor gebruik door de rijke passagiers aan boord. Het verhaal gaat dat toen het schip al zonk, sommige passagiers nog eisten dat hun berichten vóór gingen op de noodsignalen van het schip.