(zoals de afgelopen weken uitgezonden)

Hele serie lezen: klik hier.

Toen ik net amateur was geworden, dacht ik dat een antenne met versterking ook echt meer versterking gaf. Dat wil niet zeggen dat ik dacht dat zo’n antenne hetzelfde deed als een lineaire versterker, maar wel dat de ene antenne minder verlies gaf dan de andere.

Die verliezen zijn er soms wel. Met name als je een antenne kleiner maakt en dat met spoelen doet, dan kan er een deel van je zendvermogen in die spoelen gaan zitten.

In de meeste gevallen is dit echter niet zo. Verlies ontstaat er vooral als zendvermogen de verkeerde kant uit gaat. Als het signaal naar boven de ruimte in gaat dan ben je dat natuurlijk kwijt. Tenzij je het ISS of een satelliet wilt bereiken.

Gaat het zendvermogen naar beneden dan is er een kans dat een deel daarvan in de vorm van warmte in de aarde verdwijnt. Vaak zal ook een deel van het signaal dan weer naar boven worden gereflecteerd, maar in een aantal gevallen toch ook op zo’n manier dat je er niets aan hebt.

En dat, terwijl je toch vooral wilt dat zoveel mogelijk van je zendvermogen terechtkomt bij het station waar je tegen praat.

Ik stipte in deel 1 en 2 al even aan dat het nog niet zo eenvoudig is om te bepalen wat een optimale antenne is. En ook de toepassing verschilt. Op de kortegolf kan het zijn dat je in DX geïnteresseerd bent, of juist meer in gesprekken in en net buiten Nederland, en dat je daarom liever een zogenaamde NVIS-antenne gebruikt.

Op VHF en hoger speelt iets vergelijkbaars. Voor een gesprek tussen meerdere mensen of een ronde zul je eerder voor een rondstraler kiezen dan voor een beam. Tenzij je aan de randen van het gebied zit waar zo’n ronde in gehouden wordt.

—

Versterking van een antenne is niets anders dan bundeling van het signaal. Zoals bijvoorbeeld bij de reflector van een zaklantaarn. Aan signaal dat de verkeerde kant uit gaat heb je nu eenmaal niets. Een richtantenne, zeker de wat grotere doen dit in hoge mate.

Je kunt signaal in verticale zin bundelen. Daarmee zorg je er dus voor dat zo weinig mogelijk signaal naar de grond en de lucht in gaat.

Daarnaast kun je ook, zeg maar in de breedte het signaal beter uitrichten. Dan krijgt niet de amateur voor wie het signaal niet bedoeld is dat vermogen voor zijn kop.

Een rondstraler bundelt niet in horizontale zin. Een rondstraler met enige versterking bundelt het signaal wel in verticale zin. Zo’n antenne straalt in alle windrichtingen, maar veel minder omlaag en omhoog. En door het signaal niet naar boven of naar beneden te sturen, gaat er meer signaal naar het tegenstation, in welke richting zich dat ook bevindt.

Vrijwel alle antennes die voor zenden werken, doen het ook bij ontvangst. Een voordeel dat je dus door de versterking aan de zendkant hebt, dat heb je ook wanneer je op ontvangen staat.

Dat is meteen een groot voordeel van een betere antenne ten opzichte van een groter zendvermogen. Het werkt in beide richtingen.

(zoals de afgelopen weken uitgezonden, oorspronkelijk gepubliceerd vanaf 16 mei 2016)

Hele serie lezen: klik hier.

Een nieuwe serie over antennes. Ik heb al eerder zo’n serie gedaan in de lange uitzending, maar ik begin nu met een nieuwe serie. Op een andere manier.

Ik weet niet of dat de hele serie overeind blijft, maar ik wil me vooral blijven richten op twee dingen: het moet niet te abstract worden, en het moet mensen op ideeën brengen om zelf met antennes te gaan knutselen. Verder wil ik het begrip van antennes vergroten. Ik hoop dat dat lukt.

Zoals ik vorige week al zei kun je bij antennes zonder al teveel kennis toch leuke resultaten boeken. Natuurlijk zijn er dingen waar je rekenning mee moet houden en dingen die je absoluut niet moet doen.

Ik zal tijdens deze serie vast wel eens een misser maken met iets. Ik hoop dat me dat dan wordt verteld, want daar wordt iedereen dus beter van.

We beginnen met het doel van een antenne. Dat doel lijkt eenvoudig: hij moet zoveel mogelijk uitstralen en ook zo veel mogelijk signalen ontvangen.

Ik kan heel gemakkelijk uitleggen dat dat niet het hele verhaal is. Van een antenne die bijzonder veel van de toegevoerde energie uitstraalt richting de grond, wordt helemaal niemand blij. En nog erger is een ontvangstantenne die zoveel mogelijk van de signalen van de PLC-spulletjes van de buren opvangt, maar niet van de stations waar je naar wilt luisteren.

Die nuancering gaat nog verder want op VHF heb je in een gesprek met veel deelnemers gewoonlijk niet zoveel aan een richtantenne met heel veel versterking. Om iedereen te horen in zo’n groepsgesprek heb je veel meer aan een rondstraler, ook al zijn de signalen zwakker dan bij een uitgerichte richtantenne.

Ook op de lage kortegolfbanden moet je keuzes maken. Als je in één van de vakantienetten wilt meedoen heb je liever een antenne die goed werkt op de korte en middellange afstand. Wil je DX werken dan ligt dat anders.

Ik moet verder nog vertellen dat ik een paar voorkeuren heb die waarschijnlijk niet door iedereen gedeeld worden. Ik ben vooral voor eenvoudige constructies. Heb een beetje een hekel aan baluns. Ik kan dat ook wel uitleggen. Als je niet over de juiste meetapparatuur of meetopstellingen kunt beschikken moet je niet aan ingewikkelde dingen beginnen. Ik heb vaak aan antennes gemeten, en ik heb daarbij dingen gezien waarbij bijvoorbeeld veel kosten werden gemaakt voor een paar dB extra versterking, maar door een meetfoutje van 1 mm lengte draaide de extra investering uit op verlies. Aan de hand van signalen op de band kun je de werking van een antenne absoluut niet beoordelen, omdat signalen nou eenmaal altijd iets variëren, en die variatie kan ook veel groter zijn dan een paar dB. En dus werk ik zelf het liefst met antennes zonder aanpasnetwerken op de antenne zelf. Ik gebruik vaak mantelstroomfilters, en ik probeer antennes zo te maken dat die vanzelf al een goede aanpassing geeft, zodat een gamma-match of een bazooka dus niet nodig is. Gelukkig mag iedereen zelf weten hoe hij dat doet. Ik wil maar aangeven: de weg die ik soms aangeef is vaak niet de enige weg.

Bij antennes, met name voor HF ligt ook lang niet alles zwart-wit. Je hebt te maken met verschillende omstandigheden die een antenne sterk beïnvloeden. Verder zal een antenne op de ene band beter werken dan op een andere band. En in ons land met weinig ruimte is een antenne ook altijd een compromis, dat niet altijd optimaal is. We moeten roeien met de riemen die er zijn.