DMR ein Tierisches Vergnügen?

Deze mailing is geheel gewijd aan de digital voice modes. Vorige week heb ik iemand een mail met de nodige uitleg gestuurd hierover.  Met flink wat aanpassingen heb ik deze tekst gebruikt voor de tekst hieronder.. (Deze mailinglijst gaat overigens in de toekomst niet uitsluitend over digitale techniek, er zal ook aandacht zijn voor o.a. morse, DX en 27 MHz.)

Zoals al eerder gemeld is er in de omgeving Almere en op een aantal andere plekken in het land veel belangstelling voor DMR Tier 2. Dit is de TDMA-variant van DMR met twee tijdslots, waar ook een refelctor-infrastructuur voor bestaat. Daarnaast zijn meerdere mensen in Almere geïnteresseerd geraakt in Chinese apparatuur die met DMR Tier 1 werkt, de FDMA-variant zonder tijdslots, waarvoor de apparatuur goedkoper is en waar nog geen infrastructuur voor amateurs voor bestaat. DMR Tier 2 en Tier 3 worden overigens door Motorola MotoTRBO genoemd, op wat kleine verschillen na, zoals die ook tussen andere fabrikanten van DMR-apparatuur bestaan gaat het echter om hetzelfde systeem.

Voor het type Tier 2 (dat met de tijdslots) zijn er meerdere zogenaamde DMR MARC-reflectors. Deze maken gebruik van de manier om netwerken op te bouwen zoals alleen de MotoTRBO-repeaters van Motorola dat kunnen. Je kunt dus ook alleen dat merk repeaters gebruiken (Yaesu/Vertex-repeaters die er ook voor MotoTRBO zijn ondersteunen deze netwerkfunctionaliteit niet). Deze repeaters en reflectors ondersteunen op deze manier echter wel alle merken apparatuur, dus ook met bijv. een mobiel apparaat Hytera of een van de andere merken kun je via deze reflectors werken via een MotoTRBO-repeater. Dit geldt echter niet voor Tier 1 apparatuur.

Een van de mogelijkheden van het DVRTPR-printje is dat er ook firmware voor zou komen die naast D-STAR andere digitale modulatiesoorten zou ondersteunen. In eerste instantie was er sprake van dat dat Tetra was (er is ook enige tijd een zogenaamde XREFLECTOR voor Tetra geweest), maar dat staat natuurlijk ook open voor DMR. Dit soort koppelingen tussen verschillende codec’s/vocoders loopt vaak via analoge audio omdat digitaal omzetten (ook professioneel, bijvoorbeeld in telefooncentrales) momenteel nog steeds op grote problemen stuit doordat codecs en vocoders zich doorgaans niet heel goed met elkaar verhouden. Het is wel mogelijk om dit puur softwarematig te doen, maar het maken van de benodigde software is ingewikkeld en behoorlijk arbeidsintensief.

Andere DV-standaarden

Er zijn inmiddels redelijk wat andere normen naast D-STAR waar amateurs mee experimenteren. Voordat D-STAR kwam waren er in Duitsland tegen de twintig APCO P25-repeaters, het systeem van de Amerikaanse overheidsdiensten. Deze repeaters zijn na de komst van D-STAR na 2003, grotendeels op D-STAR overgeschakeld. Er zijn er nu zo’n 6 over. Een van de relais dicht bij Nederland zit in Essen, en dat is een gecombineerd D-STAR- en P25-relais.

In de VS is tussen de 30 en 35% van het DV-gebruik nog altijd APCO P25. Die apparatuur is nieuw extreem duur (een volledig opgetuigde porto voor een kaderlid van de politie kan daar tussen 4000 en 8000 dollar kosten). Er is echter een zeer grote en goed gevulde surplusmarkt voor.

DMR werkt met een AMBE3000-vocoder, de opvolger van de AMBE2000 die bij D-STAR gebruikt wordt. Eigenlijk werken alle wat bekendere professionele normen momenteel met AMBE3000. Uitzondering is alleen Tetra dat met ACELP werkt, en Apco P25 V1, dat met IMBE werkt van dezelfde fabrikant. De nieuwe variant Apco P25 V2 werkt overigens ook met AMBE3000).

DMR Tier 2

Momenteel is in Nederland dus DMR Tier 2 heel populair geworden (Tier 3 is de trunked, cq. netwerkvariant). Er zijn nu zo’n 15 à 18 mensen die hier apparatuur hebben. Acht of negen ervan zijn via Duitsland op het netwerk geregistreerd. Voorzover bekend zijn er op drie plaatsen plannen voor een repeater, één repeater heeft een ATOF (PI1ZWL in Zwolle).

DMR Tier 2 werkt met een 12,5 kHz-raster en TDMA met twee tijdslots. Hierdoor passen op ieder 12,5 kHz-kanaal tegelijk en onafhankelijk van elkaar twee verbindingen. Vrijwel alle apparatuur voor DMR Tier 2 kan net als bij apparatuur voor P25 ook FM aan. Tetra-apparatuur kan dit bijvoorbeeld nooit.

In Nederland zijn ook mensen bezig met DMR Tier 1. Dat verschilt niet veel van Tier 2, maar Tier 2 zit in de Motorola-hoek, en Tier 1 wordt vooral met Icom geassocieerd. Tier 1 heeft een raster van 6,25 kHz (net als D-STAR) en het is FDMA, dus zonder tijdslots. DMR Tier 1 is compatibel met de vergunningvrije dPMR446-porto’s zoals Icom die levert. Verder lijkt DMR Tier 1 nogal op IDAS dat ook door Icom wordt geleverd. IDAS is vooral voor de Amerikaanse markt bestemd, maar in Nederland, in de buurt van Rotterdam zijn er ook een paar bedrijfsnetten die hiermee werken. IDAS en Tier 1 zijn ondanks de grote gelijkenissen niet compatibel. Er zijn IDAS-apparaten die de importeur eenvoudig kan omprogrammeren naar DMR Tier 1. Officieel heet IDAS NXDN. Het is gemaakt door Icom en Kenwood samen. Dat laatste merk verkoopt het onder de merknaam Nexedge. Doordat de IDAS-norm drie maanden geleden openbaar is gemaakt (daarvoor was deze geheim) is met name in de VS de belangstelling onder amateurs hiervoor ineens heel groot geworden.

Ik denk zelf eerlijk gezegd dat D-STAR nog lange tijd de belangrijkste norm voor amateurgebruik zal blijven, qua DV-verkeer. Alleen al vanwege de brede uitrol op dit moment, maar ook doordat er een goed systeem is om de roepnaam in het apparaat te programmeren. Van alle andere zal het vrij zeker DMR Tier 2 zijn dat vrij belangrijk wordt, omdat ook daar de netwerkinfrastructuur goed ontwikkeld is. Deze apparatuur is redelijk goedkoop (nieuw half zo duur als Tetra, en vergelijkbaar met D-STAR) en het kan tevens FM aan.

Het blijft onduidelijk hoe serieus Yaesu haar plannen met zowel een FDMA- als een aangekondiged TDMA-variang op dit gebied ziet.

DMR vs. D-STAR

Een belangrijk verschil tussen D-STAR en al deze normen (DMR Tier 1 en DMR Tier 2 & 3, Tetra, IDAS/Nexedge/NXDN en ook GSM en verwante standaarden) is dat de professionele normen op een telefoonnummer-achtige identificatie gebaseerd zijn. De ID is een 6- of 8-cijferig nummer, waar eventueel een kengetal of een landnummer voor past. Dat nummer is bij DMR 24 bits, bij Tetra is het 24+3 bits. Een alfanumerieke amateurcall past daar dus niet in 🙂

In de praktijk werken amateurs bij DMR of Tetra vaak met een adresboekje, net als bij een GSM zie je dan in het display van het apparaat de roepnaam die bij het nummer hoort, maar voor de verbinding wordt het nummer gebruikt. Dergelijke nummers worden voor amateurs vaak centraal uitgegeven. Voor DMR Tier 2 is dit door werkgroepen in Duitsland en in de VS.

DMR zou iets beter klinken dan D-STAR, dat hoor ik er zelf niet zo aan af. Het heeft wel beduidend minder R2D2, en daarnaast gaat het wisselen van reflector een stuk eenvoudiger (vaak met een draaiknop). Zoals eerder gemeld ligt het in de verwachting dat koppelingen tussen D-STAR-reflectors en DMR-reflectors of zelfs voor repeaters van deze beide systemen uiteindelijk koppelbaar zullen worden.

—

Vanavond (dinsdag) vindt vanaf 20.30 uur weer de D-STAR-ronde plaats via DCS007B met als mogelijke uitwijkmogelijkheid DCS002S (ik hoop dat ik de juiste ref. vermeld) als DCS007B down is. Altijd interessant om naar te luisteren.

Nog één vraag, kan iemand mij voor een artikel misschien helpen aan een overzichtssite voor zogenaamde dash-cam’s? Ik bedoel daarmee een site waar je live mee kunt kijken. Ik weet dat dit soort sites er met name in Rusland en de VS zijn. De enige twee sites die ik op dit gebied ken is de bekende site van stormchaser Reed Timmer. Helaas zijn die beelden sinds vorig jaar buiten de VS niet meer live te bekijken. Daarnaast weet ik nog van een loodgieter in Noord-West-Engeland, tevens zendamateur die lange tijd zo’n site had (waar ik de URL even niet van kan terugvinden 🙂 ) Ik houd me aanbevolen als je wat weet 🙂