Het is bij niet zoveel mensen bekend, maar bij de Watersnoodramp in 1953 hebben de Nederlandse radioamateurs een prominente rol gespeeld in de hulpverlening. Ook in de tweede wereldoorlog hebben veel van deze zendamateurs er met gevaar voor eigen leven voor gezorgd, dat het verzet contact met de geallieerden kon onderhouden, zodat deze hun acties op elkaar konden afstemmen. Meer recent hebben buitenlandse radioamateurs onder andere een prominente rol gespeeld bij de hulpverlening in de eerste dagen na de tsunami-ramp in Azië en bij de orkaan Katrina in de VS.

Communicatienetwerken die met draden werken zijn uiterst kwetsbaar. Dit laatste geldt met name ook voor mobiele telefoons. Dat komt doordat delen van de mobiele communicatie gewoon via voor calamiteiten relatief kwetsbare glasvezel- en koperverbindingen lopen. Daarnaast zijn mobieltjes nog altijd afhankelijk van de aanwezigheid van lichtnetstroom, omdat ze nu eenmaal niet van apparaat naar apparaat communiceren, maar via vast opgestelde zenders en antennes. Die laatste houden zeker bij een orkaan of grote explosie bijvoorbeeld geen van alle stand.

Radioamateurs kunnen daarentegen gebruik maken van verbindingen die gaan van punt naar punt. Bovendien is veel apparatuur van zendamateurs geschikt voor mobiel gebruik, en kunnen ze desnoods met een in allerijl uit een auto gedemonteerde accu van stroom worden voorzien. Auto's genoeg. En als een draadantenne weggeblazen wordt, dan span je zo een nieuwe.

Improvisatievermogen

Een belangrijk argument voor inzetten van radioamateurs bij calamiteiten ligt in hun improvisatievermogen. Een ander sterk punt is dat de zendamateurgemeenschap bestaat uit doorgaans nogal eigenzinnige personen, die allemaal heel diffuus hun eigen interessegebied hebben binnen deze hobby. Niettemin hebben ze daarnaast onderling een sterke gemeenschapszin, en kunnen ze daardoor binnen de chaos van een calamiteit uitstekend, en met een breed scala aan specialismen samenwerken. Dit diffuse karakter van de groep, en zeg maar behept zijn met een gezonde dosis ongeorganiseerdheid maakt dat ze bij calamiteiten vaak zoveel beter presteren dan de strak georganiseerde overheidsdiensten en militaire instanties. Dat de hulpverlening door zendamateurs het beste werkt wanneer deze spontaan ontstaat, wordt nog eens onderstreept door amateurvereniging VERON in een van hun recente besluiten over dit onderwerp.

Al deze eigenschappen zijn ook bij de nationale overheid en in Europees en wereldwijd verband opgevallen. Er zijn daardoor de laatste tijd geluiden hoorbaar om de radioamateurs op dit gebied een speciale status te geven. Zo'n trend trekt belangstellenden aan van allerlei pluimage. Deelname aan een organisatie die hieraan vorm geeft kan een hoop prestige geven en hier en er wordt daarnaast zelfs al over subsidiegelden gesproken. De meeste individuele radioamateurs zien in de publiciteit hierover echter vooral de mogelijkheid om ofwel iets voor de maatschappij te betekenen, of om de enigszins ingeslapen hobby van het zendamateurisme weer een hernieuwde impuls te geven.

Stichting

In navolging van een groot aantal andere landen is in Nederland een stichting opgericht die al die onbaatzuchtige bedoelingen in goede banen wil gaan leiden. De club heeft de zaken voortvarend aangepakt. Er is een website gekomen en ook op het gebied van het vak van lobbyist heeft de stichting zich niet bepaald onbetuigd gelaten. En het is natuurlijk een goede zaak dat deze mooie hobby bij de overheid in een gunstig daglicht komt te staan.

Bij de inhoud van de website, het eerste contact dat ik zelf met de noodorganisatie had, heb ik echter wel een paar kanttekeningen te plaatsen. De voortvarende aanpak heeft namelijk geleid tot een nogal hoge behoefte om een en ander in een georganiseerd verband te brengen. Niet alleen worden de zaken op lobbygebied uiterst grondig aangepakt. De hele organisatie lijkt als je tenminste op de informatie op de website afgaat, op bijna militaire wijze ingericht. Wat natuurlijk zeer indruist tegen met name de sterkste kant van de zendamateurdienst, namelijk de hoge graad aan zelforganiserend karakter. Er worden door de stichting etherkanalen gereserveerd, zonder acht te slaan op het in zendamateurkringen traditioneel gevoelige punt of deze kanalen wellicht regionaal of soms landelijk voor andere doeleinden in gebruik zijn. Een calamiteit heeft bij eenieder uiteraard de hoogste prioriteit, en dan praat je niet over andere doeleinden. Wanneer er echter ook regelmatig op de betreffende kanalen wordt geoefend, dan leidt dit in de toch al diffuse gemeenschap vaak tot onvrede, en de neiging om niet willen meewerken. Zeker geen goede ontwikkeling voor een organisatie die het juist van de belangeloze inspanning van veel mensen moet hebben.

Veel ernstiger vind ik de discipline en de beslotenheid die de organisatie uitstraalt. Is zo'n besloten forum zo prominent op de website nou bijvoorbeeld wel zo'n goed idee? De roep om discipline van de organisatie vind ik ronduit niet verstandig, en ook bij de oefeningen zet ik zo mijn vraagtekens. Het sterke punt ten opzichte van de overheden dat de radioamateurs in 1953 hadden, was juist dat er bij hen in het geheel geen sprake was van organisatie, laat staan uit discipline. Het bestond vooral uit initiatief en spontane improvisatie, niet uit een vooropgezette structuur.

Daarnaast leunt de organisatie zwaar op het gebruik van digitale verbindingen, terwijl een goed draaiende en snel op te zetten centrale verbindingspost à la taxicentrale bij de meeste calamiteiten uitstekend in de eerste communicatiebehoeften zal kunnen voorzien. Bovendien geldt voor digitale verbindingen de vuistregel: tweemaal zoveel apparatuur leidt tot tweemaal zoveel ellende. De kans dat een portofoon met eigen accu het bij een overstroming nog doet is nu eenmaal vele malen groter dan een grote zender met antennemast en een computer ernaast, die allemaal ook nog een veel ruimer bemeten stroomvoorziening nodig hebben.

Lege melkflessen

Zodra er belangen en prestige mee gaan spelen doorkruist dit vaak de effectiviteit van dit soort hulpverlening. Bij de watersnoodramp in 1953 hielden de militaire autoriteiten enkele dagen lang vol dat ze uitstekende communicatie hadden met de door dijkdoorbraken getroffen gebieden. De waarheid was dat er zelfs niet een klein beetje communicatie mogelijk was, en dat radioamateurs met soms ad hoc op lege melkflessen gewikkelde spoelen in hun zenders, de enig mogelijke noodcommunicatie vorm gaven. De militairen konden echter niet toegeven dat hun communicatie niet werkte. Ze hadden kort daarvoor immers als onderdeel van de Marshall-hulp van de Amerikanen de beschikking gekregen over de duurste en meest moderne communicatiemiddelen die er in die dagen waren. Pas na enkele dagen kwam de aap dus uit de mouw, een aap die hoogstwaarschijnlijk diverse mensen in levensgevaarlijke situaties heeft gebracht.

De organisatie die zich dezer dagen opwerpt als redder in de nood is kortom hard bezig om de organisaties te imiteren, waarvan ze de verwachting kweekt dat ze die juist zou kunnen aanvullen. Het is net als een groot bedrijf dat een klein bedrijf aankoopt vanwege de creativiteit en flexibiliteit van die laatste. En die vervolgens alles in het werk stelt om van het aangekochte bedrijf =in het klein= een exacte kopie te maken van dat grote bedrijf. Ik heb dat in mijn nabijheid zien gebeuren.

In het tijdperk van vóór de mobiele telefoon, heb ik diverse malen via de amateurzender ongelukken aan politie- en ambulancediensten doorgegeven. En geloof me: op zo'n moment denk je er echt niet aan of je dat bericht van derden nu wel of niet volgens de voorwaarden van je zendvergunning had mogen doorgeven. En of dat je achteraf misschien in de problemen zou kunnen brengen. Je schakelt als vanzelf over op de automatische piloot, en doet zonder handleidingen en richtlijnen precies dat wat je in zo'n situatie dus zou moeten doen. Toch besteedt bovengenoemde organisatie op hun website vele zinnen aan de belemmering van het bestaan van dergelijke regels. Nood breekt wetten jongens, nooit van gehoord?

De kracht van de radioamateurs, en met name van diegenen die dagelijks via de ether vele informele gesprekken met elkaar voeren, is dat zij degenen zijn die als geen ander weten hoe je onder de meest bizarre omstandigheden nog een radioverbinding staande kunt houden. En tegen die praktijkervaring kan geen enkele oefening op.

En ten slotte is er dan nog het gevaar om de autoriteiten al teveel een worst van een vrijwillige en gratis nooddienst voor de neus te hangen. Al te gemakkelijk worden dan namelijk de eigen overheidssystemen veronachtzaamd, waar de amateurs juist de stille reserve en niet de prestigieuze vervanger voor zouden moeten zijn.

Categorie: opinie - 1353 woorden - Deze column kan deels op fictie berusten en de informatie is niet noodzakelijkerwijs volledig. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De column is niet in alle gevallen heel geschikt voor jonge lezers.

De foto bovenaan heeft niet met het verhaal te maken, maar is een dagelijks nieuw geplaatste foto. Klik op de foto voor een vergroting en een overzicht van eerdere foto's.

Reageer

vorige column - volgende column - alle columns - mailinglijst