Dagelijkse foto (klik = vergroting)     

Ik ben gek op oude spoorlijnen. En ook op inmiddels opgeheven spoorlijnen waarvan de sporen in het landschap nog te herkennen zijn. Een zo'n spoorlijn die ik fascinerend vind, liep oorspronkelijk van Amsterdam via Amersfoort naar Veenendaal en Rhenen. Van daaruit ging het met een brug naar de Betuwe, en vervolgens langs Kesteren en Tiel naar Nijmegen, Groesbeek, en zo naar Duitsland. Een deel van deze spoorlijn door de Betuwe naar Duitsland, was tot ongeveer 1990 nog in gebruik voor internationale treinen die naar Oostenrijk gingen. Begin jaren negentig werd het traject van Nijmegen via Groesbeek en Kranenburg richting Duitsland buiten gebruik gesteld.
  
Het gedeelte vanaf Amersfoort hield al veel eerder op te bestaan toen de Engelsen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog de spoorbrug die Rhenen en Kesteren met elkaar verbond bombardeerden. De NS besloot om economische redenen om deze brug na de oorlog niet opnieuw weer op te bouwen. Daardoor was ook de spoorlijn van Amersfoort naar Veenendaal en Rhenen niet meer rendabel, en wie sindsdien met het openbaar vervoer deze reis probeert te maken krijgt maken met een busreis die drie keer zo lang duurt als dezelfde rit met de auto, of met een grote omreis per trein via Utrecht. Regelmatig duiken dan ook plannen op voor een light-rail verbinding (een soort sneltram) van Amersfoort naar Veenendaal over de oude spoorlijn.
  
De huidige trein vanaf Utrecht die via Veenendaal naar Rhenen rijdt, gebruikt nog steeds een deel van de oude spoorlijn die in Rhenen net voor de rivier ophoudt. Het gedeelte vanaf Amersfoort houdt tegenwoordig op bij Volkswagenimporteur Pon in Leusden. Begin jaren tachtig is de spoorlijn tussen Leusden en Woudenberg-Scherpenzeel, die toen nog alleen voor goederenvervoer in gebruik was opgeheven, en in februari 1986 is ook het station daar aan de slopershamer ten prooi gevallen.
  
Het Railbedrijf van de NS ProRail verkoopt praktisch nooit de grond waarop ooit spoorlijnen hebben gelegen. Vaak worden hierop fietspaden aangelegd, maar soms wordt het terrein ook overgelaten aan de natuur. Aan de voormalige spoorlijn tussen Amersfoort en de spoorlijn Utrecht-Arnhem kun je zien hoe door de jaren heen de mentaliteit van de mensen die aan de voormalige spoorlijn wonen veranderd is. Van het gedeelte dat kort na de oorlog werd gesloopt is vrijwel niets door de aanwonenden in gebruik genomen. Vaak ligt zelfs het grind er nog. Van de spoorlijn tussen Leusden en Woudenberg-Scherpenzeel, die in de jaren tachtig verdween  is echter driftig gebruik gemaakt om op te bouwen. Parkeerplaatsen, schuren, en desnoods de opslag van allerlei materialen, alles tref je er aan.
  
  
Blokwachtershuisjes
  
Spoorlijnen zijn ook nu nog onderverdeeld in zogenaamde blokken. Als ik me niet vergis zijn die blokken twee kilometer groot. Binnen zo'n blok mag zich om veiligheidsredenen maar één trein bevinden. De blokken worden afgeschermd met seinpalen, en voordat alles geautomatiseerd was, werd zo'n sein bediend door een blokwachter, die die functie dikwijls combineerde met die van overwegwachter. Ook de overwegbomen werden lang geleden nog handmatig bediend. Blokwachters woonden in een dienstwoning, het blokwachtershuis.
  
Langs de voormalige spoorlijn van hierboven staan de meeste blokwachtershuisjes nog, en meestal is daarop ook nog het opeenvolgende (blok)nummer van het huisje te vinden, dat door de mensen haast liefkozend telkens weer wordt overgeschilderd. Wel zijn de huisjes dikwijls onherkenbaar verbouwd, want het waren oorspronkelijk naar huidige maatstaven erg kleine woningen. In de buurt van Amersfoort worden diverse van deze blokwachtershuisjes sinds een tijdje bedreigd, omdat er sprake is van de aanleg van een nieuwe weg langs het Ponlijntje, en afhankelijk van aan welke kant van het spoor die weg aangelegd wordt, zullen de historische huisjes aan de Arnhemseweg en aan de Leusderweg dus moeten verdwijnen. Jammer.
  
Vier jaar geleden ben ik voor de aardigheid nog eens langs een deel van de oude lijn gefietst, en ik heb daar toen diverse foto's van gemaakt. Zowel van de blokhuisjes, als van herkenbare delen van de oude lijn en een viaduct onder de spoordijk door, die nog steeds in gebruik is, maar waarover dus allang geen rails meer loopt.

Blokwachtershuis 41 is bijna onherkenbaar verbouwd en uitgebreid. Aan de achterzijde is de oude spoorgrond gebruikt om een leuk binnenplaatsje op aan te leggen. Enigszins verborgen achter een boompje is nog wel het bloknummer op de gevel te lezen (zie hieronder).

Een stukje verderop, richting woudenberg ligt op de plek waar de rails van de oude spoorlijn verdwenen zijn nog een duidelijk herkenbaar restant.

Even verderop, in geen velden of wegen een spoorlijn te bekennen, ligt een oud rijtuigwagenstel.

Bij een loods staat een deel van een oude locomotief.

En aan de kant ligt een dieselmotor uit een locomotief.

Het enige stukje rails dat er te vinden is, gaat een loods in.

Waar de vrachtwagen staat liep vroeger de rails voor het oude Van Gend en Loos-gebouw langs. Ongeveer op de plek waar de fotograaf nu staat was het oude station Woudenberg-Scherpenzeel

De straatnaam herinnert nog aan het verleden, de naam van het 'Stationsrestaurant', rechts net buiten de foto is een jaar of wat geleden veranderd.

Het nummer op het blokwachtershuisje van blok 40 was op het moment van de foto net vers geschilderd. In de rechterhelft van de foto bevond zich de overweg, en de rails (oorspronkelijk dubbel spoor) liep net voor het huisje langs in de richting van waar nu de bomen staan. Dit is het gedeelte waar het spoor al veel langer geleden werd verwijderd.

Niet ver van de plek van het oude station heeft de buurtvereniging een gebouw dat met veel gevoel voor historie is opgetuigd...

De oude spoorlijn liep op de achtergrond waar de begroeiïng is van links naar rechts.

Dit is blok 39, de 3 ontbreekt. Voor het huisje langs liep de rails. Het nummer is zo aangebracht. dat het vanuit de aanrijdende trein door de machinist goed te lezen was.

Het spoor is nu een overwoekerd voetpad

Dit is het begin van de oude spoordijk, zonder rails met hier en daar nog grind. Het huis dat hier rechts net buiten de foto staat, heet "Spoorzicht".

Duidelijk is te zien dat zowel het linker als het rechtergedeelte van het blokhuisje 'aangebouwd' is.

Bij blokwachtershuisje 38, is een viaduct dat voor wegverkeer gewoon in gebruik is. 

De verhoogde spoordijk, door de vele begroeiïng bijna niet te herkennen. Helemaal rechts op de foto loopt achter de bomen parallel aan de horizon de spoorlijn Utrecht-Arnhem met in het verlengde van de niet gebruikte spoordijk het huidige spoor naar Vennendaal en Rhenen. 

Categorie: - achtergrond - plusminus 667 woorden - Deze column kan deels op fictie berusten en de informatie is niet noodzakelijkerwijs volledig. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De column is niet in alle gevallen heel geschikt voor jonge lezers.

Reageer

vorige column - volgende column - alle columns - mailinglijst