Nieuwe Micronaties (23)
746. Guantanamo Bay & Navassa Island

7 november 2010
©2010, copyright: GoHansBrinker.com

Guantanamo Bay is de laatste jaren grotendeels bekend vanwege de detentie daar van gedetineerden, cq. geïnterneerden die gevangen werden genomen tijdens de oorlog tegen het Taliban-regime in Afghanistan. Guantanamo Bay is niet een afzonderlijk land, maar wat de meeste mensen niet weten is dat het feitelijk ook geen deel uitmaakt van de Verenigde Staten. Guantanamo Bay is een grote natuurlijke haven, die onderdeel is van de staat Cuba. Sinds 1903 echter heeft de VS heeft de territoriale controle over een gebied rondom de baai van 116 vierkante kilometer (ongeveer 46 vierkante mijl). Die controle over het gebied werd geregeld in het Cubaanse-Amerikaanse Verdrag van datzelfde jaar.

Het verdrag regelde dat de VS door het huren van de haven de totale jurisdictie en controle over het havengebied zou krijgen dat is ingesloten door de omliggende heuvels, terwijl Cuba wel de uiteindelijke soevereiniteit over het gebied behoudt. De huur of lease van het gebied werd geregeld op basis van het al wat oudere concept van een zogenaamde '99-jaren-lease ', waarbij de 99 jaar niet letterlijk moet worden genomen. Het betekent hier slechts 'langer dan een mensenleven'. Het is een constructie die vaker voor dit soort dingen wordt gebruikt. In het geval van Hong Kong waar dit bijvoorbeeld ook gebeurde, nam China de 99 jaar echter wel letterlijk en omdat het Verenigd Koninkrijk daar toen uiteindelijk mee instemde kwam daarmee in 1997 een einde aan het beheer van het Verenigd Koninkrijk over deze kroonkolonie. In het geval van Guantamo Bay regelde een herbevestigend verdrag in 1934 echter de verlenging van het gebruik van het gebied onder dezelfde voorwaarden door de VS zonder verdere einddatum.

Volgens de voorwaarden van het verdrag evenwel mag het gebied alleen gebruikt worden voor het laden van kool en voor de marine-basis, niet voor commerciële doeleïnden. Op de marinebasis is echter in de laatste decennia ruimte verhuurd aan McDonalds, een restaurant uit de Subway keten, een gecombineerde KFC en A & W, en verder een Pizza Hut en een Wind Jammer Restaurant. Door een aantal partijen, waaronder geleerden in het internationaal recht uit de VS wordt daarom gesteld dat het laten opereren van deze enige fast-food-restaurants op Cubaans grondgebied een overtreding is van de oorspronkelijke verdragsregels. Het hadden de eigen keukens van de basis moeten zijn die het eten voor de manschappen verzorgden. Het niet voldoen aan de regels zo regelt het verdrag, houdt in dat het verdrag zal worden beëindigd. Het is echter niet waarschijnlijk dat de VS hierom uiteindelijk straks het gebied zal gaan verlaten.

Weggepropt in een la
Een historisch interessante kwestie vond plaats toen 1959 Fidel Castro met zijn aanhangers de kapitalistische dictator Batista van het eiland verdreven en zelf de macht in handen namen. Volgens het verdrag uit 1934 moet aan Cubaanse handelschepen de vrije passage door de baai worden verleend (het noordelijke deel van Guantanomo Bay is gewoon in Cubaanse handen). Verder moet het leasebedrag van $2000 in gouden munten jaarlijks aan Cuba worden voldaan. Echter het was alleen de eerste cheque ten tijde van het Castro-bewind die daadwerkelijk geïnd werd. Waarschijnlijk was dit op basis van een fout, gemaakt in de chaotische nasleep van de revolutie. De Verenigde Staten zien echter in deze betaling de erkenning door het regime van de geldigheid van het verdrag. Alle cheques die sindsdien zijn binnengekomen (die overigens zijn uitgeschreven aan de sinds de revolutie niet meer bestaande thesauriër-generaal van de republiek) liggen naar verluid nog altijd ongeïnd ergens weggepropt in een la op de werkkamer van de aanvoerder van de revolutie.

Na de Cubaanse revolutie werd in eerste instantie alle autoverkeer in het land verboden. Cubaanse werknemers die er hun baan hadden zijn echter ook daarna gewoon blijven werken op de Amerikaanse marinebasis. In de jaren zeventig werd het Cubanen helemaal verboden om nog hun werk op de basis te hebben. Dit verbod was echter niet van toepassing op de mensen die daar al een baan hadden. Het is bekend dat rond 2006 nog altijd twee oudere Cubaanse werknemers dagelijks hun gang door de poorten vanuit Cuba naar hun werk op de Amerikaanse basis maakten . 

Ondanks hun verschillen door de jaren heen, sturen zowel Cuba als de VS elkaar's vluchtelingen keurig terug wanneer zij uit het ene rechtsgebied naar het andere land proberen te gaan via het grenshekwerk tussen Guantanamo Bay en het grondgebied van de Cubaanse staat. Tussen Cuba en de marinebasis was ooit het op één na grootste mijnenveld op het westelijk halfrond. Deze was er door de VS aangelegd, maar president Clinton gaf in 1996 opdracht tot verwijdering ervan. Het gebied wordt nu op soortgelijke wijze als aan de Mexicaans-Amerikaanse grens gebeurt bewaakt door bewegingsdetectoren en geluidssensoren.

Gevangenen- en detentiekampen
In de laatste ongeveer 25 jaar van de 20e eeuw tot aan 1995 werd de basis gebruikt als gevangenenkamp voor Cubaanse en Haïtiaanse vluchtelingen die op volle zee gevangen werden genomen. Sinds de oorlog in Afghanistan in 2002 is een klein gedeelte van de basis op Guantanamo de thuisbasis van het veelbekritiseerde detentiekamp waar krijgsgevangenen en vermoedelijke terroristen onder Amerikaanse militaire wetgeving worden vastgehouden buiten de invloed van het normale Amerikaanse rechtssysteem.

De US marinebasis Guantanamo Bay omvat geografisch gezien de meest zuidelijke helft, met toegang naar zee van de grootste (natuurlijke) haven van het Cubaanse eiland. Het gebied waar de VS sinds 1898 jurisdictie over heeft is zoals gezegd 116 vierkante kilometer groot. Guantanamo Bay is onderdeel van de Cubaanse provincie Guantánamo, gelegen in het meest zuid-oostelijke puntje van Cuba, met als hoofdstad de gelijknamige plaats Guantánamo. Deze provinciehoofdstad heeft ruim een half miljoen inwoners en ligt zo'n 30 km noord-noord-westelijk van de Amerikaanse marinebasis. De provincie zelf ligt ruwweg 75 km over zee verwijderd van Haïti, dat samen met de Dominicaanse Republiek op het buureiland Hispaniola ligt wat nog eens extra de strategische ligging van de marinebasis benadrukt. De marinebasis heeft zo'n 9500 bewoners.
  

Navassa Island
Zo'n 170 km onder Guantanamo Bay, en zo'n 40 km uit de kust van Haïti (en een dikke 100 km van Jamaïca) ligt het slechts 5,2 vierkante kilometer grote eilandje Navassa Island, dat officieel een territorium van de Verenigde Staten is. Het eiland is onbewoond en wordt als natuurgebied beheerd door de U.S. Fish and Wildlife (de Amerikaanse overheidsorganisatie voor visserij en natuur). De soevereiniteit van de VS over het eiland wordt echter betwist door Haïti, dat stelt dat het eiland al sinds 1801 tot dat land behoort. Navassa was ooit interessant vanwege de winning van guano, een zeer krachtige mest gevormd uit de uitwerpselen van zeevogels, vleermuizen en zeehonden. Indertijd werd guano niet alleen voor mest gebruikt, maar ook om buskruit mee te maken en het was met name voor winning interessant vanwege de hoge graad aan fosfaat en stikstof en omdat het nagenoeg geurvrij is. De VS, in persoon van ene kapitein Peter Duncan annexeerde het eiland in 1857, ondanks protesten door Haïti. Vanwege de wet op de guano-eilanden (de Guano Islands Act) van 18 augustus 1856 was het voor individuele Amerikaanse burgers mogelijk om een dergelijke annexatie te doen, vooropgesteld dat zo'n eiland onbewoond was en niet onder het bestuur van een ander landen viel. Of dat laatste wel het geval was wordt dus door Haïti nog steeds betwist. Het eiland was tussen 1903 en 1917 onderdeel van het bestuur van Guantanamo Bay. Daarna viel het eiland onder de Amerikaanse kustwacht, omdat Navassa in dat laatste jaar een 46 m hoge vuurtoren kreeg. Het eiland was namelijk een gevaarlijk obstakel in de vaarroute (tussen Haïti en Cuba door) vanaf de Amerikaanse oostkust naar het in 1914 geopende Panama-kanaal. De vuurtoren werd redelijk recent op 16 januari 1996 gedoofd, en sindsdien valt het eiland onder het ministerie van binnenlandse zaken van de VS.

Voor radioamateurs is het leuk om te weten dat het eiland een eigen landenstatus en prefix heeft: KP1. (De prefix van Guantanamo Bay is KG4.)

Guantanamo Bay op Google Maps

Navassa Island op Google Maps

https://www.cnic.navy.mil/Guantanamo/index.htm (de site geeft een onbevestigde certificaatmelding).

Bron: diverse bronnen, Wikipedia, US Department of Defense

Categorie: micronaties - plusminus 1281 woorden - Deze column kan deels op fictie berusten en de informatie is niet noodzakelijkerwijs volledig. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De column is niet in alle gevallen heel geschikt voor jonge lezers.

Beeldmateriaal:

Ligging van Guantanamo Bay in de provincie Guantánamo op Cuba (public domain)

Plattegrond van Guantanamo Bay, uitgegeven door de Amerikaanse federale overheidekst
(klik op de afbeelding voor een vergroting, kaart: public domain)

Ligging van Navassa Island ten opzichte van Guantanamo Bay op Cuba (bij de
opening in de 'P'), Haïti en Jamaica (links). Kaart: public domain.

Uitzicht vanaf de oostzijde van de marinebasis op Guantanamo Bay (nabij het niet meer
gebruikte vliegveld) over de baai. (klik op de afbeelding voor een vergroting, public domain)

Uitzicht vanaf de marinebasis naar het door Cuba gecontroleerde gebied. (klik op de afbeelding voor een vergroting,
foto: Cesar Monroy, gepubliceerd onder een Creative Commons Attribution-Share Alike 2.0 Generic licentie)

De veerboot die oost- en westzijde van het door Amerika gecontroleerde gebied met elkaar verbindt (klik op de
afbeelding voor een vergroting, foto: Cesar Monroy, gepubliceerd onder een Creative Commons Attribution-Share
Alike 2.0 Generic licentie)

De sinds 1996 niet meer gebruikte vuurtoren op Navassa Island, met daarnaast het vervallen woon- en werkverblijf
 van de vuurtorenwachter. (klik voor een vergroting, foto: public domain)