w w w . v r a g e n r u b r i e k . n l
  
 Populair wetenschappelijk magazine over radioamateurisme 

Zelfbouw: lineaire versterkers voor amateurgebruik

Deel 9 - Extra condensatoren over de tuning-condensator

In deze aflevering beschrijft Bouke hoe voor weinig geld een hoogspanningsrelais gebouwd kan worden voor omschakeling naar de lagere amateurbanden.

In een vorige aflevering van het ingangscircuit, heb ik melding gemaakt van een extra schakeldek op de schakelaar van het ingangscircuit.

Probleem bij veel lineairbouwers is dat je niet beschikt over een dure ( € 100 à € 200,- ) vacuümcondensator van 0 tot 500 pF. Wel heb je vaak nog een afstemcondensator uit dumpapparatuur. Echter, als deze condensator geschikt gemaakt is voor gebruik in een lineaire eindtrap, d.w.z. dat de plaatafstand op 4 à 5 mm is gebracht, dan reikt de totale capaciteit meestal niet verder dan 150 à 200 pF.

Wil je ook actief zijn op 40, 80 en 160 meter, dan zit er niets anders op dan aan de bestaande tuningcondensator één of meerdere vaste condensatoren parallel te schakelen. Eigenlijk is dat een heel simpel principe, schematisch wordt dit weergegeven in tekening 1.

(klik = vergroting)

Wat u in de tekening ziet zijn drie extra condensatoren, die met drie verschillende relais parallel geschakeld worden aan de tuningcondensator. Het extra dek op de ingangskring schakelaar S1 zorgt ervoor dat deze C's automatisch bijgeschakeld worden.
  
  
Bijgeschakeld
  
Het mag en kan natuurlijk ook met een apart schakelaartje of met een extra dek op de pi-filter schakelaar, aan u de keus. Op de 40 meterband wordt de eerste C van 100 pF bijgeschakeld. Wanneer wordt overgeschakeld naar 80 meter, dan wordt ook het tweede relais bekrachtigd, en staat er respectievelijk 100 + 150 = 250 pF parallel over de tuning C. Schakelt u vervolgens naar 160 meter, dan wordt ook het 3e relais bekrachtigd en staat er totaal 350 pF over de tuning C.

De twee Si- diodes zorgen ervoor dat er meerdere relais tegelijk ingeschakeld kunnen zijn. Dit is omdat 100 pF, 10 kV condensatoren kleiner zijn en beter te verkrijgen dan eentje van 350 pF bij 10 kV. Tot zover moge het allemaal heel duidelijk zijn en simpel. Echter, en zit een dikke adder onder het gras. De (HF) spanning op de relais kan bij 4 kV DC wel 10 kV HF worden tijdens het zenden. Een "normaal" relais houdt bij die spanningen absoluut geen stand!! U kunt nu uit twee dingen kiezen: ofwel u neemt een vacuümrelais van meneer Jennings, maar dan geeft u nu het geld weer uit dat u bespaarde door gebruik te maken van een conventionele tuning C, ofwel gaan we zelf drie relais maken en dat kunt u best.
  
  

  
De hoogspanningsrelais maken

Op de radiomarkt neme men drie stuks ( vier is beter, één reserve !!) doodnormale industrierelais van Kuhnke, kosten maximaal € 2,- per stuk. Op foto 1 (zie bovenaan) is afgebeeld wat u moet zoeken. Let alleen even op de spoelspanning. 12 of 24 volt is het handigst, want dat had u al in het apparaat voorradig.

Stap 1: sloop de relais helemaal uit elkaar zoals aangegeven op foto 2.

Foto 2 - De relais in onderdelen

Stap 2, verwijder een gedeelte van het kunststofhuis, zodanig dat alleen de onderste rij contacten overblijven, gewoon afzagen dus.

Verwijder eventueel ook nog het middelste overgebleven contact zodat u uiteindelijk twee contacten overhoudt. Verwijder tevens het kunststof omhulsel van de bewegende contacten, gewoon uitboren.

U houdt dan twee contactlipjes over, en het metaaltje dat aangetrokken wordt door de spoel. Foto 3 geeft aan wat de status van de resterende onderdelen is.

Foto 3 - De relais nog verder ontleed

Stap 3, neem een stukje epoxy printplaat, liefst enkelzijdig, van 23 x 45 mm. Verwijder het koper oppervlak, maar laat over de breedte van 7 mm koper staan. Soldeer hierop de twee nog overgebleven contactlipjes. Met tweecomponentenlijm bevestigt u vervolgens aan de andere zijde van dit plaatje het metalen plaatje van het relais. Op foto 4 is aangegeven hoe dit eruit komt te zien, het kan niet missen.

Foto 4 - De bewegende delen

Stap 4, neem vervolgens weer een stukje epoxy printplaat van 100 x 85 mm, enkel of dubbelzijdig, maakt niet uit. Monteer hierop met een schroefje vanaf de onderkant de drie kunststof onderdelen van het relais. Plaats de gemaakte lipjes op de spoelen en positioneer het geheel zo, dat de contacten van de lipjes precies vallen op de contacten in het vaste kunststof deel. Dit is de positie van de spoelen. Misschien moeten ze door middel van een extra stukje printplaat worden opgehoogd. Monteer ook deze spoelen met een schroefje vanaf de onderkant, of met dezelfde tweecomponentenlijm.

Foto 5 - De samenbouw

Foto 5 geeft een beeld van de situatie tot en met deze stap.

Stap 5, omdat de behuizing is weggevallen, heeft het relais een nieuwe aanslag nodig. Men neme hiervoor een stuk koperdraad van 2 mm. Buig dit in de vorm van foto 6.

Foto 6 - Aanslagbeugeltje

Op de zelfde hartafstand als de dir relais, soldeert u drie messing moertjes van M3. Hierin komen drie schroefjes van M3 x 15.

Stap 6, monteer de drie beweegbare lipjes en plaats het aanslagbeugeltje van foto 6 er overheen. Soldeer het vervolgens vast op de basisplaat van 100 x 85. Monteer hierna de drie veertjes van het bewegende deel. Met de drie schroefjes kunt u precies de contactafstand regelen.

Foto 7 - De samenbouw

Op foto 7 is de complete unit weergegeven.

U heeft nu drie relais gemaakt met een lange geïsoleerde schakelarm, waardoor het mogelijk is om een contactafstand te creëren van 10 mm !! Dit wordt verkregen doordat de contacten in serie staan. Om dit te bereiken stelt u de schroefjes zodanig in, dat er tussen de contacten een afstand overblijft van 4 à 5 mm.
  
  
Frunniken
  
Alvorens tot montage over te gaan moet het geheel wel getest worden natuurlijk. De ralais dienen vlot te schakelen, misschien moet u hier en daar nog wat frunniken om de contacten recht boven elkaar te krijgen, maar dan heeft u een prachting stukje huisvlijt gemaakt!!

Mocht het aantrekken van het relais wat problematisch zijn: het veertje aan de achterkant een klein beetje uitrekken doet soms wonderen.

Als alles naar tevredenheid werkt moet een en ander nog in de kast gemonteerd worden. Zoek een plaatsje in de buurt van de anode en en de tuning C. Dat is belangrijk voor korte verbindingen. In mijn ontwerp paste het plaatje uitstekend tegen de zijkant, boven de tuning C. Tegen die zelfde zijkant konden ook de drie benodigde vaste condensatoren geschroefd worden. Nu volgt het bedraden. De bedrading van en naar de contacten moet u uitvoeren met massief koperdraad van 1 a 1,5 mm. Zorg er hierbij voor dat deze bedrading minimaal 10 mm ruimte krijgt tussen het chassis en geaarde delen van de tuning C.

De benodigde bedrading voor de spoelen naar schakelaar S1 kan weer gewoon met geïsoleerd litzedraad gebeuren. Aan de hand van foto 8 zal duidelijk zijn hoe een en ander gerealiseerd is.

Foto 8 - Relais in de kast gemonteerd

Heeft u vragen over deze aflevering, of de vorige:

zhtech]at[zhtech.nl

©2006, copyright: Bouke Zwerver

vorige - home - volgende

www.zhtech.nl